Bài học về xây dựng lực lượng và chớp thời cơ cách mạng
Tháng Tám-Ngày Thu lịch sử. Hà Nội vừa trải qua trận tàn phá của cơn bão số 3 và cũng vừa trọn ba cơn bão từ số 1 đến số 3 đổ bộ vào Thủ đô gây mưa to, gió lớn. Hà Nội như mát lành hơn sau những tuần lễ nắng vàng đổ lửa. Người dân Hà Nội đang khẩn trương dọn cây đổ, khơi thông dòng chảy tránh ngập úng và cũng là dịp chỉnh trang đô thị chào mừng 71 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9. Hà Nội tươi mới, rực rỡ sắc cờ hoa đón mừng ngày lễ trọng. Trên đường phố Đinh Tiên Hoàng, Lê Thái Tổ âm vang lời ca hùng tráng: “Đây Đông Đô, Hồng Hà, Hồ Tây… Đây Thăng Long, đây Hà Nội. Hà Nội mến yêu!” Đi dưới tán sấu già bên Hồ Gươm soi bóng Tháp Rùa, lòng mỗi người dâng trào niềm tự hào là con dân đất Việt, sống lại một thời cha ông cầm giáo gươm trung kiên giữ nước. Và nay, lớp lớp cháu con sống trong thời đại Hồ Chí Minh vẫn “Lớp cha trước, lớp con sau/ Đã thành đồng chí chung câu quân hành” giữ gìn sự bình yên của đất nước và Thủ đô yêu dấu!
Được sự giúp đỡ của anh Phạm Xuân Bình, Thư ký của Đại tướng Nguyễn Quyết, nhóm phóng viên chúng tôi hẹn nhau sớm có mặt tại nhà riêng của Đại tướng, nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội kiêm Ủy viên trưởng-Tư lệnh Quân sự, người trực tiếp chỉ đạo khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội-Tháng Tám năm 1945. Vào những ngày Thu tháng Tám này, các nhân chứng lịch sử rất bận rộn với những cuộc giao lưu nhân chứng, mít tinh, hội họp, chúc mừng và “gây phiền hà nhất” là cánh báo chí phỏng vấn, khai thác tài liệu. Biết vậy nhưng chúng tôi vẫn là người chậm chân. Khi đến căn nhà trên phố Yec Xanh của Đại tướng đã gặp Đại tá, đạo diễn Phạm Đức Hùng, Cựu chiến binh Quân chủng Phòng không-Không quân với lỉnh kỉnh những máy quay phim, máy ảnh, ghi âm, sách ảnh ngồi ở phòng khách tự lúc nào.
Với phong thái ung dung, giọng nói vang, ấm áp, đầy ắp sự truyền cảm, vị Đại tướng, Chỉ huy trưởng Mặt trận Hà Nội năm 1945 khẳng định: Khởi nghĩa giành chính quyền thành công ở Hà Nội mang tính sáng tạo rất cao. Nhờ những dự đoán thiên tài của Bác Hồ và Chỉ thị của Trung ương Đảng do Tổng Bí thư Trường Chinh khởi thảo “Nhật, Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” (12-3-1945), Xứ ủy Bắc kỳ và Thành ủy Hà Nội đã sớm nắm bắt thời cơ cách mạng, phát động quần chúng khởi nghĩa. Bài học lớn nhất ở Hà Nội là xây dựng lực lượng, chớp thời cơ ngàn năm có một giành chính quyền.
Theo Đại tướng Nguyễn Quyết, vào giai đoạn 1939-1943, địch ra tay đàn áp vô cùng ác liệt, các tổ chức cơ sở Đảng và đảng viên bị khủng bố, bắt bớ; phong trào cách mạng của quần chúng và lực lượng tự vệ tan vỡ từng mảng. Nhiều nơi gần như trắng cơ sở, không có đảng viên. Trong những năm 1944-1945, Xứ ủy Bắc kỳ và Thành ủy Hà Nội chủ trương xây dựng các An toàn khu (ATK), đưa đảng viên bám cơ sở, xây dựng phong trào cách mạng, tập hợp quần chúng đoàn kết xung quanh Mặt trận Việt Minh.
Giữa năm 1943, Chi bộ Đảng ở Hà Nội được khôi phục gồm các đảng viên: Lê Quang Đạo (ở Bắc Ninh về), Vũ Quý (ở Hải Phòng lên) và Nguyễn Quyết (ở Hưng Yên lên), lập ATK tại vùng Bưởi. Sau đó, thành lập thêm Chi bộ Thanh niên do Vũ Oanh làm Bí thư và Chi bộ Công nhân do Nguyễn Quyết làm Bí thư. Từ những chi bộ nòng cốt đầu tiên được thành lập, ta phát triển các tổ chức quần chúng, hiệp hội phù hợp với các thành phần người lao động, tuổi tác, miễn sao tập hợp họ ủng hộ Việt Minh, cùng chung tay đánh Pháp, đuổi Nhật. Ta chủ trương xây dựng, phát triển lực lượng cách mạng ở ngoại thành (nơi sự kiểm soát của địch còn yếu) rồi tuyên truyền, phát triển cơ sở trong nội thành. Sự kiên trì, bền bỉ qua năm tháng của các tổ chức Đảng, đảng viên, những người có cảm tình với Việt Minh đã có kết quả. Hàng ngàn, hàng vạn quần chúng yêu nước, sẵn có mối thù với thực dân Pháp và phát xít Nhật trở thành lực lượng đoàn kết công-nông-binh-trí thức theo cách mạng. Đây chính là lực lượng quần chúng vô cùng đông đảo, có sức mạnh vô địch trong những ngày khởi nghĩa cướp chính quyền từ các xã tổng, huyện lỵ kéo về Hà Nội gây áp lực, mít tinh tuần hành, giành chính quyền ngày 19-8-1945. Để hỗ trợ cho lực lượng quần chúng, từ các thôn xóm, tổng, huyện, Mặt trận Việt Minh kêu gọi và đứng ra thành lập các tổ tự vệ. Riêng ở nội thành Hà Nội có 3 Chi đội tự vệ khoảng 700 người, trang bị 70-80 khẩu súng cướp được của địch, còn lại là dùng gươm giáo. Các Chi đội tự vệ đã phát huy tác dụng, bảo vệ cán bộ diễn thuyết trong các cuộc mít tinh, diệt ác trừ gian, bảo vệ quần chúng tuần hành thị uy cướp chính quyền. Thành ủy Hà Nội nhận định: Lực lượng tự vệ có nhiệm vụ rất quan trọng, cùng với sức mạnh của quần chúng, tự vệ Hà Nội có vai trò quyết định đến thành công của Cách mạng Tháng Tám.
Tổng kết về Cách mạng Tháng Tám, Tổng Bí thư Trường Chinh khẳng định: Thực hiện Nghị quyết Trung ương, khởi nghĩa ở Hà Nội có vai trò quyết định cho cả nước. Đây là bài toán hóc búa mà Hà Nội đã sáng tạo, chớp thời cơ giành chính quyền, “đem sức ta giải phóng cho ta” như lời hiệu triệu của Hồ Chủ tịch.
Hà Nội sáng tạo dựa vào lực lượng chính trị, dựa vào dân, dựa vào lực lượng vũ trang, biết phối hợp giữa hai phương thức đấu tranh chính trị kết hợp đấu tranh vũ trang, chớp thời cơ, phân hóa kẻ thù. Đại tướng Nguyễn Quyết rất tâm đắc về quan điểm của Hồ Chí Minh trong khởi nghĩa Tháng Tám ở Hà Nội: Biết sử dụng hình thức đấu tranh quân sự nhưng không tác chiến; biết tổ chức đấu tranh chính trị, ngoại giao nhưng không cần vũ trang tiêu diệt địch mà vẫn đạt mục đích.
Ngày 19-8-1945, sau cuộc mít tinh vào 11 giờ trưa của 20 vạn quần chúng tại Quảng trường Nhà hát lớn, cả rừng người chuyển sang biểu tình vũ trang chiếm công sở. Khối thứ nhất do ông Nguyễn Khang, Thường vụ Xứ ủy, Chủ tịch Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội chỉ huy chiếm Phủ Khâm sai, Tòa Thị chính, Sở Cảnh sát… Khối thứ hai do ông Nguyễn Quyết chỉ huy chiếm Trại Bảo an binh, Sở Liêm phóng, Nhà pha Hỏa Lò… Trong ngày 19-8, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội đã thắng lợi. Năm đó, ông Nguyễn Quyết 23 tuổi, ông Nguyễn Khang 26 tuổi và Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ Nguyễn Văn Trân 30 tuổi.
Sau Cách mạng Tháng Tám, thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta, Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Quyết nhận nhiệm vụ làm Chính ủy Trung đoàn Nam tiến. Cuộc đời của ông gắn liền với quân ngũ trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Đại tướng Nguyễn Quyết đã trải qua các chức vụ cao cấp của Đảng, Nhà nước và Quân đội: Bí thư Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Đại tướng vừa kỷ niệm ngày sinh thứ 95, ngày 20-8.
Đã hơn 70 năm từ Mùa Thu Tháng Tám năm ấy, hàng ngàn, hàng vạn các bậc tiền bối cách mạng và các Anh hùng liệt sỹ lần lượt hy sinh trong các cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại của dân tộc. Chúng ta vô cùng biết ơn Cách mạng Tháng Tám, cuộc cách mạng đổi đời cho dân tộc Việt Nam!
Linh An
