Phá vỡ bức tường Xuân Lộc

QPTĐ-Thị xã Xuân Lộc, tỉnh Long Khánh, nay là thị xã Long Khánh, tỉnh Đồng Nai nằm trên ba trục đường giao thông quan trọng là Quốc lộ 1, Đường 20 và Đường 15, cách Sài Gòn 60km về phía Đông Bắc. Đây là cửa ngõ quan trọng được quân đội Sài Gòn xây dựng thành khu vực phòng thủ trọng yếu trên tuyến phòng thủ cơ bản Biên Hòa-Bà Rịa-Vũng Tàu. Vì thế, sau khi Đà Nẵng thất thủ (29/3/1975), chính quyền Sài Gòn gấp rút tổ chức tuyến phòng thủ mới từ Phan Rang qua Xuân Lộc đến Tây Ninh, nhằm ngăn chặn cuộc tiến công của ta theo Quốc lộ 1 và Đường 20 đánh vào Biên Hòa, Sài Gòn. 

Xe tăng và bộ binh Quân đoàn 4 tiến công thị xã Xuân Lộc.
Ảnh: Tư liệu

Để tạo thế và lực chuẩn bị giải phóng Sài Gòn-Gia Định, ngày 2/4 Bộ Tư lệnh Miền quyết định mở chiến dịch tiến công giải phóng thị xã Xuân Lộc, nhằm tiêu diệt lực lượng địch ở vòng ngoài, phá âm mưu phòng ngự từ xa, chia cắt giao thông, cô lập, phá thế phòng thủ, mở đường giải phóng Sài Gòn. Lực lượng tham gia gồm: Quân đoàn 4, Sư đoàn bộ binh 6 (Quân khu 7), Lữ đoàn pháo Phòng không 71, hai tiểu đoàn xe tăng, Lữ đoàn Pháo binh 24, Lữ đoàn Công binh 25, Lữ đoàn Thông tin 26, một số tiểu đoàn, đại đội bộ đội địa phương. Cuối chiến dịch được tăng cường thêm Trung đoàn 95B (Sư đoàn 325) và 1 đại đội xe tăng. Tư lệnh Quân đoàn 4 Hoàng Cầm làm Tư lệnh, Bí thư Khu ủy Khu 7 làm Chính ủy chiến dịch.

5 giờ 30 phút ngày 9/4, ta đồng loạt nổ súng. Hướng chủ yếu, Trung đoàn 165 (Sư đoàn 7) được tăng cường 8 xe tăng, tiến công căn cứ Sư đoàn 18; chiếm được một phần hậu cứ Chiến đoàn 52. Hướng thứ yếu, Trung đoàn 266 (Sư đoàn 341) tiến công đánh chiếm khu thông tin, cố vấn Mỹ, cảnh sát, bảo an và khu chợ, nhưng khi tiến công vào dinh Tỉnh trưởng thì bị địch đánh chặn quyết liệt, phải tạm dừng bên ngoài Sở chỉ huy tiểu khu. Ở bên ngoài, Trung đoàn 270 (Sư đoàn 341) phối hợp với Trung đoàn 209 (Sư đoàn 7) đánh bại 2 tiểu đoàn, diệt 7 xe tăng của 2 chiến đoàn (43, 48) từ Tân Phong và núi Thị vào ứng cứu, bắt 174 quân địch, giải phóng ấp Bảo Toàn. Trong ngày đầu, ta chiếm được một phần thị xã, toàn bộ khu hành chính tiểu khu, đưa 3 tiểu đoàn luồn sâu vào bên trong và thực hiện chia cắt địch ở ngã ba Dầu Giây-đèo Mẹ Bồng Con. 

Ba ngày tiếp theo (10-11 và 12/4), ta và địch đánh giằng co quyết liệt, tuy đã diệt được một bộ phận sinh lực địch, chiếm một số mục tiêu, nhưng ta không diệt gọn được tiểu đoàn nào, bộ đội bị thương vong nhiều. Trước tình hình đó, ngày 12/4, Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam Trần Văn Trà cùng Bộ Tư lệnh Chiến dịch quyết định thay đổi kế hoạch tác chiến theo hướng bao vây cô lập, chia cắt Xuân Lộc và Biên Hòa bằng cách đánh chiếm ngã ba Dầu Giây, cắt quốc lộ 1, chặn địch từ Trảng Bom lên và đánh chiếm Tân Phong, cắt đường liên tỉnh số 2 đi Bà Rịa. Thực hiện kế hoạch, ngày 13/4, ta ngừng tiến công Xuân Lộc, mỗi sư đoàn để lại 1 tiểu đoàn đánh nghi binh kiềm chế. Sư đoàn 6 và Trung đoàn 95B có nhiệm vụ diệt Chiến đoàn 52, chốt chặn địch từ Biên Hòa, Trảng Bom lên phản kích; Trung đoàn 209 triển khai ở Bắc chi khu Tân Phong không cho Lữ đoàn dù 1 vượt cầu Gia Liên phối hợp với Trung đoàn 43. 

Rạng sáng ngày 15/4, ta dùng pháo 130mm bắn phá sân bay Biên Hòa, cùng lúc, Sư đoàn 6 và Trung đoàn 95B tổ chức 5 trận tập kích vào các vị trí địch, tiêu diệt Chiến đoàn 52, diệt gọn 1 tiểu đoàn pháo binh và 1 chi đoàn thiết giáp, giải phóng chi khu Gia Kiệm, ngã ba Dầu Giây, cắt đứt giao thông Quốc lộ 1 (Xuân Lộc-Bầu Cá) và Đường 20 (Túc Trưng-ngã ba Dầu Giây). Từ 16-17/4, Quân đoàn 3 quân đội Sài Gòn điều Lữ đoàn Thiết giáp 3, Chiến đoàn 8 thuộc Sư đoàn 5, được hơn 100 khẩu pháo ở các căn cứ xung quanh và máy bay chi viện hỏa lực, mở các cuộc phản kích nhằm chiếm lại khu vực Dầu Giây. Sư đoàn 6 và Trung đoàn 95B đánh chặn quyết liệt ở Hưng Nghĩa, điểm cao 122, diệt gọn 1 tiểu đoàn, bắt hàng trăm tù binh, đẩy lùi địch xuống Bàu Cá. Tại Xuân Lộc, Sư đoàn 7 và 341 liên tục tiến công, đánh thiệt hại nặng 2 chiến đoàn 43 và 48, diệt một bộ phận quân dù. Bộ đội địa phương cùng du kích Xuân Lộc tiến công tiêu diệt, bức rút nhiều đồn bốt địch trên các trục đường ven thị xã. Để cứu nguy Xuân Lộc, không quân quân đội Sài Gòn đã sử dụng bom BLU-82 (có tài liệu nói CBU-55), gây nhiều thiệt hại cho quân ta nhưng không thay đổi được tình hình. 

Bị mất Dầu Giây và nguy cơ bị tiêu diệt hoàn toàn, 20 giờ ngày 20/4 địch dùng pháo bắn vào các trận địa của ta để nghi binh và rút về Đức Thạnh (tỉnh Phước Tuy), sau đó về Long Bình. Bộ Tư lệnh Chiến dịch lệnh cho các sư đoàn truy kích và triển khai chốt chặn. Đại đội 41, bộ đội địa phương huyện Châu Đức chặn đánh đội hình rút chạy của tiểu khu Long Khánh, bắt sống Đại tá Tỉnh trưởng. 

Kết quả chiến dịch Xuân Lộc, ta đánh thiệt hại nặng Sư đoàn 18, Lữ đoàn dù 1, loại khỏi chiến đấu Chiến đoàn 52, đánh thiệt hại nặng Trung đoàn 5 và Lữ đoàn Thiết giáp 3; diệt và loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn quân địch, thu 48 xe quân sự, 1.499 súng các loại, phá hủy 42 xe tăng, xe thiết giáp, 16 xe ô tô, giải phóng thị xã Xuân Lộc và toàn tỉnh Long Khánh, uy hiếp tuyến phòng thủ Biên Hoà-Hố Nai, tạo bàn đạp tiến công Sài Gòn từ hướng Đông và Đông Nam trong Chiến dịch Hồ Chí Minh. 

Đại tá, Tiến sĩ  Nguyễn Thành Hữu