Kỳ 2: “Sắp xếp lại giang sơn” - vững bước tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

QPTĐ-Sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động của cấp huyện, kết cấu lại cấp xã - quyết sách thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng nhằm kiến tạo không gian, tập trung nguồn lực, tinh gọn bộ máy, tạo động lực phát triển trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Ngày 12/4/2025, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW. Trong đó, quyết nghị “đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện; đồng ý số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh sau sáp nhập là 34 tỉnh, thành phố; đồng ý sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm cả nước giảm khoảng 60 - 70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã so với hiện nay”. Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thảo luận xem xét, thống nhất thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh. Theo đó, sau sắp xếp, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (giảm 29 tỉnh, giảm 46,03%) và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (giảm 6.714 đơn vị, giảm 66,91%). Ngày 01/7/2025, việc tổ chức lại các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã trên toàn quốc, chính thức vận hành chính quyền địa phương 2 cấp đã đánh dấu mốc mang tính đột phá, kiến tạo cho sự phát triển bền vững và lâu dài.

Chủ trương của Đảng về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động của cấp huyện, kết cấu lại cấp xã được xây dựng trên tinh thần khoa học, đổi mới sáng tạo, phản ánh tư duy cải cách hiện đại và đáp ứng được yêu cầu khách quan của tầm nhìn dài hạn hướng đến phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới. “Sắp xếp lại giang sơn” gắn với xây dựng bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp hiện đại, tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả là bước chuẩn bị cho “tầm nhìn trăm năm”, đáp ứng yêu cầu quản trị xã hội hiện đại, thực hiện các mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững; tạo thế và lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh và đối ngoại; đẩy nhanh phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, bảo đảm cho sự phát triển vươn mình của dân tộc.

Quyết sách chiến lược được xây dựng trên tinh thần khoa học, với cơ sở lý luận, thực tiễn xác đáng

Các nghiên cứu về quản lý hành chính công chỉ ra rằng, một bộ máy hành chính gọn nhẹ, ít đầu mối sẽ hoạt động hiệu quả hơn, giảm thiểu sự chồng chéo và bất cập trong quy trình quản lý; giúp tiết kiệm ngân sách nhà nước, tập trung nguồn lực vào các nhiệm vụ trọng yếu như phát triển kinh tế, giáo dục, y tế và cơ sở hạ tầng.

Nghiên cứu về chính quyền địa phương của các quốc gia trên thế giới đã chỉ ra một số kinh nghiệm. Cuộc cải cách hành chính ở Đan Mạch năm 2007 giảm từ 271 xuống 98 thành phố, tăng quyền tự chủ cho chính quyền địa phương chỉ ra kinh nghiệm sáp nhập đơn vị hành chính nhỏ thành các đơn vị lớn hơn. Đối với nước Đức, Trung ương chỉ giữ vai trò định hướng chiến lược, phân quyền mạnh cho 16 bang chỉ ra: Có thể phân quyền rõ ràng hơn cho tỉnh, tăng tính chủ động trong phát triển kinh tế địa phương. Nhật Bản đã sáp nhập hơn 3.200 đô thị xuống còn khoảng 1.700 từ năm 1999 - 2010; chỉ ra kinh nghiệm giảm bớt khó khăn của những địa phương có ngân sách hạn hẹp, dân số hạn chế. Trung Quốc có những tỉnh có diện tích lớn hơn Việt Nam; vấn đề được rút ra là hiệu quả quản lý không phụ thuộc vào địa giới rộng hay hẹp mà do cách thức quản lý của con người.

Nếu như trước đây, việc cả nước tách ra nhiều tỉnh là do điều kiện giao thông, vận tải khó khăn, khoa học, công nghệ, cơ sở hạ tầng chưa phát triển. Thì hiện nay, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động của cấp huyện, kết cấu lại cấp xã có cơ sở thực hiện do ứng dụng thành tựu của khoa học, công nghệ, nhất là của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Gắn điều chỉnh, sắp xếp lại đơn vị hành chính với việc xây dựng chính phủ điện tử, chính phủ số, chính phủ xanh, chuyển đổi số trong công tác quản lý kinh tế, quản trị xã hội. Phương tiện liên lạc phát triển mạnh mẽ với sự phát triển của hệ thống mạng lưới di dộng, mạng 4G, 5G. Giao thông vận tải được xây dựng tương đối đồng bộ. Chuyển đổi số và thống nhất dữ liệu dân cư là cơ sở để vận hành hệ thống quản lý xã hội.

Sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động của cấp huyện, kết cấu lại cấp xã - cơ sở thực hiện các định hướng, chiến lược phát triển

Sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị hành chính khẳng định quyết tâm đặt lợi ích phát triển của quốc gia - dân tộc lên hàng đầu... Trước khi thực hiện chủ trương, Việt Nam có 63 tỉnh (thành phố) trực thuộc Trung ương. Trong đó, nhiều tỉnh không còn địa dư để phát triển; phải chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp để xây dựng các khu công nghiệp; song ở tỉnh bên cạnh, quỹ đất còn nhiều. Việc điều chỉnh đơn vị hành chính trở thành một yêu cầu cấp thiết, đảm bảo cho các đơn vị mới có không gian mở, quy mô lớn hơn về diện tích, dân số, nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, nguồn lực xã hội, khai thác lợi thế, tiềm năng và điều hòa nhịp độ phát triển, hình thành các vùng động lực kinh tế.

Sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết cấu lại cấp xã không dừng lại ở điều chỉnh địa giới hành chính mà còn điều chỉnh không gian và phân bổ, kết hợp các nguồn lực kinh tế, đẩy mạnh tái cấu trúc nền kinh tế. Trên cơ sở đó, xây dựng các đơn vị hành chính, kinh tế như trung tâm tài chính quốc tế, khu thương mại tự do, khu đô thị biển, trung tâm công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, trung tâm du lịch, nghỉ dưỡng,… có quy mô lớn, năng lực quản trị mạnh, có năng lực cạnh tranh cao, thúc đẩy chuỗi giá trị quốc gia và tích cực hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong không gian phát triển mới, gắn kết không gian phát triển tự nhiên, kinh tế, văn hóa, lịch sử, địa lý, bảo đảm xác định rõ vai trò và lợi thế chiến lược riêng của từng vùng, địa phương để xây dựng tỉnh có tiềm lực kinh tế mạnh, cơ cấu kinh tế hiện đại, trung tâm khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo của đất nước, khu vực và thế giới. Phát huy truyền thống cách mạng, văn hóa, các tỉnh mới phấn đấu trở thành cực tăng trưởng của vùng, quốc gia, khu vực; thể hiện vai trò tiên phong, dẫn dắt các địa phương khác trong quá trình phát triển hiện đại.

Sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động của cấp huyện, kết cấu lại cấp xã cùng với việc xây dựng bộ máy chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu quả, gần dân, đáp ứng yêu cầu quản trị xã hội hiện đại.

Thực hiện lộ trình sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp hướng tới mục tiêu chính quyền phải chủ động tiếp cận được với người dân, thay vì nhân dân phải tìm đến chính quyền; đẩy mạnh phân công, phân cấp, giao quyền tự chủ cho các địa phương nhằm phát huy tính năng động, sáng tạo của từng địa phương trong thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính gắn với tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ở nước ta được xác định với mục tiêu rõ ràng và lộ trình cụ thể, theo tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng” để xây dựng hàng ngũ chỉnh tề, chặt chẽ, khoa học và hiệu quả; cơ cấu lại đội ngũ cán bộ công chức, viên chức đủ phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ; biên chế hợp lý theo cơ cấu việc làm; chuẩn hóa chức danh… Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh, cấp xã) được thực hiện là cơ cấu tổ chức gọn nhẹ, bảo đảm phân bổ quyền lực và trách nhiệm rõ ràng giữa các cấp quản lý, ít tầng cấp trung gian, ít đầu mối, không trùng lắp, không chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ; góp phần giảm chi phí “nuôi bộ máy cồng kềnh, hoạt động kém hiệu quả”, để dành nguồn lực cho phát triển đất nước, phục vụ nhân dân tốt hơn, đáp ứng yêu cầu xây dựng một hệ thống chính trị công minh, liêm chính, minh bạch, hiện đại vì nhân dân phục vụ.

Tổ chức quân sự địa phương được sắp xếp bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, phù hợp với Chiến lược bảo vệ Tổ quốc và sự thống nhất trong xây dựng khu vực phòng thủ liên hoàn, vững chắc. Cơ quan công an cấp tỉnh và cấp xã được thành lập bảo đảm tính kế thừa và phát triển, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong thời kỳ mới. Tổ chức lực lượng vũ trang địa phương gắn với thực hiện chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, kết thúc hoạt động cấp huyện, kết cấu lại cấp xã là một bước củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, nhất là ở các địa bàn chiến lược, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Sự kiến tạo mới vì quốc gia hùng cường, thịnh vượng, cho tầm nhìn trăm năm phát triển là chủ trương đúng đắn, được xây dựng trên tinh thần khoa học, đổi mới, sáng tạo, bám sát thực tiễn, là sự hội tụ của ý chí của Đảng, nguyện vọng của nhân dân, yêu cầu khách quan của thời đại. Hoàn toàn có những bằng chứng xác đáng nhất để phản bác các quan điểm xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch phủ định tầm nhìn, định hướng chiến lược của Đảng trong lãnh đạo đất nước hiện nay.