“Kho sử” quý của Nhà trường và địa phương
QPTĐ-Đến thôn An Lãng, xã Văn Tự, huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội, hỏi thăm nhà Phó Giáo sư, Tiến sĩ (PGS, TS), cựu chiến binh Phạm Việt Trung thì người dân ở đây ai cũng biết. Bởi ông không những có nhiều đóng góp trong việc nghiên cứu lịch sử địa phương mà còn là một chiến sĩ cách mạng, có nhiều đóng góp trong kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng thời nguyên là giảng viên Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Bằng tấm lòng của mình, ông đã dành trọn tâm sức với những việc làm thiết thực góp phần xây dựng quê ngày một khởi sắc.
PGS,TS Phạm Việt Trung nghiên cứu biên soạn các tài liệu lịch sử cho địa phương.
Say mê với khoa học lịch sử
Năm 1942-mười tuổi, Phạm Việt Trung đang học tại Trường Tiểu học Pháp-Việt, Thường Tín nhưng do chiến tranh, loạn lạc, cậu học trò nhỏ phải bỏ học giữa chừng. Khi toàn quốc kháng chiến, Phạm Việt Trung tình nguyện gia nhập bộ đội địa phương huyện, trực tiếp chiến đấu tại quê nhà. Nhờ biết tiếng Pháp trong thời gian học tập nên đồng chí Trung được cấp trên phân công tham gia Ban Địch vận của tỉnh Hà Đông, công tác tại mặt trận đường số 6. Nhiệm vụ chủ yếu của chàng trai trẻ lúc đó là tuyên truyền, kêu gọi binh lính Âu-Phi từ bỏ chiến tranh phi nghĩa, hạ vũ khí, rời khỏi hàng ngũ của địch, ủng hộ chính quyền cách mạng. Trong điều kiện chiến đấu rất khó khăn, địch thường xuyên lùng sục càn quét, Phạm Việt Trung cùng đồng đội phải bí mật in truyền đơn, tờ rơi sau đó đi rải khắp nơi. Sau 10 năm trong quân ngũ, mùa Thu năm 1957, Phạm Việt Trung ôn luyện và thi đỗ vào Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. 3 năm đèn sách, chàng sinh viên Khoa Sử được sự dìu dắt, truyền dạy trực tiếp từ các thầy Đào Duy Anh, Trần Văn Giàu, Phạm Huy Thông, cộng với sự nỗ lực học tập không ngừng, kết thúc khóa học, Phạm Việt Trung được giữ lại làm giảng viên Nhà trường.
Gắn bó với khoa học lịch sử, thầy Trung vừa tham gia giảng dạy vừa biên soạn những tập giáo trình lịch sử có giá trị như: “Giáo trình Lịch sử phong trào cộng sản và công nhân quốc tế (1917-1945)”, “Giáo trình lịch sử thế giới hiện đại”, “Lịch sử thế giới hiện đại (1917-1980)”. Đây là những tài liệu quan trọng để đồng nghiệp, sinh viên tham khảo nghiên cứu trong quá trình giảng dạy, học tập. Không chỉ có vậy, thầy còn viết nhiều sách quý: “Đất nước Campuchia”, “Lịch sử Campuchia”… Trong quá trình công tác, thầy có 26 công trình khoa học được công bố, trong đó, 13 công trình phục vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, 13 công trình phục vụ giáo dục truyền thống văn hóa-lịch sử; 19 bản báo cáo khoa học được trình bày ở các hội nghị khoa học Nhà trường.
Không chỉ có kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu lịch sử, PGS, TS Phạm Việt Trung còn am hiểu sâu sắc về lịch sử quê hương. Những năm tháng khó khăn, phương tiện đi lại còn hạn chế nhưng không phụ sự tin tưởng của Huyện ủy, ông lặn lội đạp xe từ trung tâm Hà Nội về Thường Tín rong ruổi khắp các xã khảo sát thực tế, thu thập tài liệu biên soạn viết sử. Càng tìm hiểu ông càng tự hào về quê hương được mệnh danh là “Đất trăm nghề”, “Đất danh hương”. Bằng sự nỗ lực của ông, cuốn “Lịch sử cách mạng huyện Thường Tín giai đoạn 1930-2010” được xuất bản, trở thành tài liệu giáo dục truyền thống thiết thực cho cán bộ, nhân dân trong toàn huyện. Từ năm 2000-2015, ông đã chủ biên và đồng chủ biên 12 cuốn sách lịch sử của các xã trong huyện và một số huyện khác ở tỉnh Hà Tây (cũ).
Góp sức xây dựng quê nhà
Trở về quê khi tuổi xế chiều nhưng ông Trung luôn tâm niệm: “Về quê không phải là ở ẩn, vui thú điền viên mà phải là công dân có ích, có trách nhiệm với cộng đồng”. Nói là làm, khi biết Đền làng An Lãng lưu giữ những sắc phong quý, ông cẩn thận mang đến Viện nghiên cứu Hán-Nôm để dịch. Quá trình giải mã tư liệu, ông phát hiện ra thông tin: Đền thờ Liên Hoa Công chúa-con gái Hùng Định Vương (đời Vua Hùng thứ 9). Các triều đại phong kiến đều sắc phong cho dân làng thờ tự. Ngay sau đó, ông lập hồ sơ, để có chứng cứ khoa học khẳng định giá trị lịch sử của ngôi đền cổ. Tiếp đó, ông nghiên cứu thần phả trong Đình làng. Đình thờ các vị vua triều tiền Lê làm Thành hoàng. Từ việc lập hồ sơ, trình các cấp phê duyệt, năm 1996, Đình và Đền An Lãng được công nhận là Di tích Lịch sử-Văn hóa cấp quốc gia.
Hoàn thành việc ý nghĩa với quê hương nhưng ông vẫn trăn trở vì đã viết sử cho nhiều địa phương nhưng làng mình thì chưa thực hiện được, do đó, ông đã quyết định viết lịch sử làng An Lãng. Tuy nhiên khi viết về làng, có một khó khăn đặt ra là tư liệu lưu trữ không nhiều, do đó cách duy nhất là gặp các cụ cao niên để thu thập tài liệu. Sau bao ngày vất vả, ông hoàn thành cuốn sử với cái tên bình dị “Làng tôi”. Khi ấy, cả huyện, chưa làng nào có sách lịch sử, vậy mà làng An Lãng có hẳn một cuốn lịch sử công phu. Cuốn sách dày gần 300 trang ghi lại lịch sử từ ngày mở đất lập làng cho đến nay; lịch sử các dòng họ, có cả gia phả đầy đủ. Đón nhận cuốn sách quý, người dân vô cùng phấn khởi và tự hào. Tiếp theo là viết sử xã Văn Tự. Năm 2011, Cuốn “Lịch sử cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Văn Tự (1945-2010)” được xuất bản. Ngoài ra, ông còn viết về các nữ đảng viên chiến đấu tại quê hương; sưu tầm di ảnh của 27 liệt sĩ làng An Lãng; giúp các trường học có thêm tài liệu tuyên truyền cho học sinh về lịch sử truyền thống của địa phương. Hằng ngày, ông vẫn lặng thầm đóng góp vào sự nghiệp trồng người, cần mẫn soạn từng trang giáo án, dạy cho trẻ em nghèo ở quê. Đặc biệt, ông giúp đỡ, dạy dỗ Tiểu Hằng-tu tại chùa làng. Nhờ công sức kèm cặp, dạy dỗ và tấm lòng nhân ái của thầy giáo già đáng kính, tiểu Hằng đã biết chữ, tiếp tục học lên cao; vươn lên trong cuộc sống.
Ông Trịnh Văn Quát, Trưởng thôn An Lãng khẳng định: “Là một cựu chiến binh, thầy giáo già Phạm Việt Trung luôn giữ gìn nếp sống thanh đạm, gắn bó chan hòa với bà con, làng xóm. Trong các dịp lễ hội, địa phương thường mời ông ra giúp đỡ việc tế lễ, tổ chức theo đúng nghi thức truyền thống. Ông cũng là người biên soạn văn tế hoàn chỉnh phục vụ hoạt động tín ngưỡng tâm linh của dân làng. Với tinh thần sống vui, khỏe, có ích, ông đang tích cực góp sức mình xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp”.
TRẦN ANH
