Đại tá Ngô Quang Hiệp, Chủ nhiệm Chính trị Trường Quân sự BTL Thủ đô Hà Nội: Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại ngang tầm với khu vực và thế giới

QPTĐ-Qua nghiên cứu Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, tôi nhất trí cao và làm rõ thêm 02 nội dung gắn với các giải pháp cụ thể: Về xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm với khu vực và thế giới. Chính sách nâng cao dân trí, chất lượng đào tạo nhân lực, chú trọng phát hiện, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài.

Những nội dung trên đã được Ban Soạn thảo Văn kiện Trung ương nghiên cứu công phu, kỹ lưỡng gắn với tổng kết, đúc rút từ thực tiễn.

Thứ nhất: Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm với khu vực và thế giới  

Đây là một mục tiêu tất yếu và đòi hỏi sự đầu tư, nỗ lực từ nhiều phía, đặc biệt là từ chính phủ, các tổ chức giáo dục, và xã hội. Đó là sự cụ thể hóa trong thực hiện những quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục, đào tạo: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, là nền tảng để phát triển đất nước bền vững trong giai đoạn mới”. Cần tiếp cận theo mô hình “Giáo dục mở – Hội nhập – Suốt đời – Gắn với thực tiễn” và Tư tưởng cốt lõi: "Giáo dục không chỉ là kiến thức – mà là năng lực thích ứng và sáng tạo trong một thế giới luôn thay đổi”.

Kiên trì và hiện thực hóa thắng lợi mục tiêu của Đảng và Nhà nước ta đến năm 2030: Việt Nam có hệ thống giáo dục hiện đại, tiên tiến, tiếp cận trình độ khu vực và quốc tế.

Để thực hiện được quan điểm, mục tiêu trên, cần thực hiện tốt các nhóm giải pháp trọng tâm

1. Cần tái cấu trúc chương trình giáo dục phổ thông theo hướng tinh giản, tích hợp, chú trọng phát triển tư duy phản biện, kỹ năng mềm, kỹ năng số. Các chương trình giảng dạy cần được thiết kế sao cho phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động hiện đại, tập trung vào các ngành nghề chiến lược như công nghệ thông tin, khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, kỹ thuật số v.v.

2. Theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém… vấn đề cán bộ là vấn đề rất trọng yếu, cần kíp”. Cần chuẩn hóa và nâng cao chất lượng đội ngũ qua các chương trình đào tạo – đào tạo lại – nâng chuẩn; nâng cao chất lượng giảng dạy; cải thiện chất lượng giáo dục ở tất cả các cấp, từ mầm non, phổ thông, đại học đến sau đại học. Bên cạnh kiến thức chuyên môn, cần phải chú trọng đến phát triển kỹ năng mềm, như khả năng tư duy phản biện, sáng tạo, giao tiếp và làm việc nhóm. Quan tâm chính sách đào tạo giáo viên; thu hút và giữ chân những giáo viên giỏi, cần có chế độ đãi ngộ xứng đáng với công sức của họ, cần xây dựng cơ chế, chế độ đãi ngộ hợp lý.

3. Phát triển hệ sinh thái học tập số; lớp học thông minh, học liệu số, nền tảng giáo dục mở; trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại từ phòng học, thư viện, phòng thí nghiệm cho đến khu vực sinh hoạt và thể dục- thể thao. Khuyến khích môi trường học tập thoải mái, sáng tạo, những ý tưởng mới và thử nghiệm. Việc ứng dụng AI, học máy và các công cụ học trực tuyến giúp giáo dục trở nên linh hoạt và dễ tiếp cận hơn. Phát triển các nền tảng học tập trực tuyến, các ứng dụng di động và phần mềm học tập để học sinh, sinh viên có thể học bất kỳ lúc nào và ở bất kỳ đâu. Đầu tư hạ tầng số hóa giáo dục tại vùng sâu, vùng xa, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

4. Tạo điều kiện để sinh viên và giảng viên thực hiện các nghiên cứu khoa học, sáng chế và các dự án đổi mới sáng tạo. Tạo ra môi trường khuyến khích và hỗ trợ khởi nghiệp, giúp sinh viên phát triển các kỹ năng khởi nghiệp và tiếp cận các nguồn lực cần thiết. Xây dựng nền tảng cho việc học tập suốt đời, qua đó mọi người đều có thể tiếp tục học hỏi và phát triển kỹ năng mới trong suốt cuộc đời.

5. Triển khai hệ thống kiểm định chất lượng độc lập, khách quan ở mọi cấp học. Đẩy mạnh công khai, minh bạch kết quả học tập, xếp loại trường học theo chuẩn quốc tế. Kết nối mạnh giữa giáo dục – doanh nghiệp – địa phương trong đào tạo và sử dụng lao động. Phát triển mô hình giáo dục hướng nghiệp – đào tạo nghề – thực hành thực tế ngay từ THPT.

6. Tăng cường hợp tác quốc tế, liên kết với các trường đại học hàng đầu khu vực và thế giới. Cung cấp cơ hội học bổng cho sinh viên để họ có thể học hỏi từ các hệ thống giáo dục hiện đại trên toàn cầu. Tạo ra cơ hội cho sinh viên có thể tiếp xúc với thực tế nghề nghiệp thông qua các chương trình thực tập, hợp tác với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

7. Ban hành Luật Giáo dục mở và Chiến lược phát triển giáo dục quốc dân. Cơ cấu lại ngân sách giáo dục theo hướng tăng chi cho giáo dục vùng khó khăn và đổi mới sáng tạo. Khuyến khích xã hội hóa có kiểm soát, tránh thương mại hóa giáo dục. Tăng cường vai trò của công nghệ, dữ liệu lớn, AI trong quản lý và cá nhân hóa giáo dục. Tăng cường đầu tư vào giáo dục, đặc biệt là trong việc phát triển chương trình học, nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.

Thứ hai: Chính sách nâng cao dân trí, chất lượng đào tạo nhân lực, chú trọng phát hiện, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài… cần thực hiện đồng bộ các nội dung, biện pháp như sau:

1. Cải thiện chất lượng giáo dục cơ bản, giúp mọi người dân có thể tiếp cận các kiến thức cơ bản về khoa học, công nghệ, văn hóa và xã hội. Dân trí cao sẽ góp phần làm nền tảng cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Đẩy mạnh các chương trình học tập ngoài trường học, các khóa học trực tuyến và chương trình giáo dục cho người trưởng thành. Việc học suốt đời không chỉ giúp nâng cao kiến thức mà còn nâng cao khả năng sáng tạo và thích ứng với sự thay đổi trong xã hội. Tạo ra môi trường học tập và nghiên cứu mở rộng.

2. Các chương trình đào tạo cần chú trọng không chỉ vào kiến thức lý thuyết mà còn phải phát triển các kỹ năng thực tiễn như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, sáng tạo, kỹ năng làm việc nhóm và giao tiếp; cập nhật và điều chỉnh chương trình đào tạo để phù hợp với nhu cầu phát triển của các ngành nghề, đặc biệt trong các lĩnh vực mới nổi như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, năng lượng tái tạo.

3. Cần có hệ thống để phát hiện tài năng ngay từ khi học sinh, sinh viên còn ngồi trên ghế nhà trường. Thông qua các cuộc thi tài năng, sáng tạo và nghiên cứu sẽ giúp phát hiện những cá nhân có khả năng vượt trội từ sớm. Sau khi phát hiện, cần có các chương trình đào tạo đặc biệt để bồi dưỡng nhân tài, giúp họ phát triển toàn diện, từ kỹ năng chuyên môn đến kỹ năng lãnh đạo, sáng tạo và khả năng quản lý. Để nhân tài không bị lãng phí, cần tạo ra một môi trường làm việc sáng tạo, không ngừng khuyến khích đổi mới, và cung cấp đầy đủ các điều kiện để họ có thể thử nghiệm, nghiên cứu và sáng tạo.

4. Xây dựng cơ chế đãi ngộ hợp lý để trọng dụng nhân tài. Các nhà khoa học, chuyên gia và những người có đóng góp nổi bật trong các lĩnh vực cần được ghi nhận, khen thưởng xứng đáng bằng cả vật chất và tinh thần. Chú trọng xây dựng các chính sách hỗ trợ để thu hút nhân tài, đặc biệt là trong các ngành có nhu cầu cao và mang tính chiến lược. Bên cạnh việc phát hiện và bồi dưỡng, các chính sách về nghề nghiệp dài hạn sẽ giúp nhân tài có thể phát triển và cống hiến trong một môi trường ổn định, lâu dài. Điều này bao gồm việc tạo cơ hội thăng tiến, học hỏi và đổi mới trong công việc. Điều này có thể bao gồm việc cấp học bổng, hỗ trợ nghiên cứu và các ưu đãi về lương, chế độ phúc lợi. Để nhân tài có thể phát huy hết khả năng, cần khuyến khích họ tham gia vào các dự án nghiên cứu, phát triển và khởi nghiệp.

5. Để xây dựng một nền giáo dục và đào tạo nhân lực chất lượng cao, cần thúc đẩy hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trong việc trao đổi giảng viên, học giả và chương trình đào tạo. Điều này không chỉ giúp nâng cao chất lượng đào tạo mà còn mở ra cơ hội học hỏi từ các nền giáo dục tiên tiến. Khuyến khích và tạo điều kiện để nhân tài có thể tham gia vào các dự án, nghiên cứu quốc tế, giúp họ tiếp xúc với các xu hướng, công nghệ và kinh nghiệm toàn cầu.

6. Các chương trình đào tạo cần có sự kết hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp, tổ chức trong ngành để đảm bảo rằng nhân lực đào tạo ra có thể đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Tóm lại, để nâng cao dân trí và chất lượng đào tạo nhân lực, đồng thời phát hiện và trọng dụng nhân tài, chúng ta cần có một chiến lược phát triển đồng bộ từ giáo dục cơ bản đến các chương trình đào tạo nghề và nghiên cứu khoa học. Điều quan trọng là phải tạo ra một môi trường thuận lợi cho nhân tài phát triển, từ việc đào tạo đến việc thực hiện các sáng kiến đổi mới và đóng góp vào sự phát triển của xã hội.

Văn Tuân (Tổng hợp)